Kiedy i jak uzyskać odszkodowanie z OC sprawcy?

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nakłada na wszystkich posiadaczy pojazdów mechanicznych obowiązek posiadania polisy OC. Powinność dotyczy więc nie tylko posiadaczy samochodów osobowych, ale także posiadaczy ciągników rolniczych czy motorowerów.

Z tego artykułu dowiesz się:

• jak działa obowiązkowe ubezpieczenie OC;
• ile jest czasu na zgłoszenie szkody z OC;
• jak zgłosić szkodę z OC;
• czym różni się kolizja od wypadku;
• jak uzyskać odszkodowanie po kolizji;
• jak otrzymać odszkodowanie z OC sprawcy wypadku;
• jak wygląda likwidacja szkody.

Co zapewnia obowiązkowa polisa OC?

Ubezpieczenie obejmuje szkody wyrządzone w związku z ruchem pojazdu. Należy podkreślić, iż ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna osoby, która kierując pojazdem wyrządzi szkodę w związku z ruchem tego pojazdu w czasie trwania polisy.

W skrócie oznacza to tyle, że ubezpieczenie jest przypisane do konkretnego pojazdu, a nie do konkretnej osoby. Ubezpieczyciel jest więc zobowiązany do wypłaty odszkodowania, niezależnie od tego, kto kierował pojazdem.

Ubezpieczenie OC ma za zadanie chronić poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym, mają oni bowiem prawo do odszkodowania z OC sprawcy wypadku. Zakres ochrony rozciąga się również na sprawcę, gdyż odszkodowanie jest wypłacane przez ubezpieczyciela, z którym zawartą ma polisę OC. Nie jest więc on zobowiązany do pokrycia szkody z własnej kieszeni.

Ile mam czasu na zgłoszenie szkody z OC?

Art. 819 § 3 Kodeksu Cywilnego stanowi jasno:
“W wypadku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej roszczenie poszkodowanego do ubezpieczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.” – cytat (Dz.U.2022.1360 t.j.)

Należy więc odnieść się do przepisów regulujących odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. Roszczenie o naprawienie szkody wynikającej z czynu niedozwolonego przedawnia się po upływie 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się (lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć) o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Termin ten jednak nie może przekroczyć 10 lat od zdarzenia wywołującego szkodę, tak więc uzyskanie odszkodowania w późniejszym czasie nie będzie możliwe.

UWAGA!
Sprawa wygląda inaczej w przypadku, gdy szkoda jest wynikiem zbrodni lub występku. W tej sytuacji roszczenia przedawniają się z upływem lat 20 od dnia wyrządzenia szkody, bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.

Zasady odpowiedzialności przy zgłaszaniu szkody z OC

Zasada winy

Uregulowana została w art. 415 Kodeksu Cywilnego, który stanowi: “kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia” (Dz.U.2022.0.1360 t.j.). Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są: powstanie szkody, wina oraz związek przyczynowo-skutkowy między działaniem sprawcy, a powstaniem szkody. Oczywiście w przypadku roszczeń związanych z wypadkiem lub kolizją, odpowiedzialność za wypłacenie odszkodowania z OC przechodzi na właściwy zakład ubezpieczeń, jednak konieczne jest wykazanie winy sprawcy. Z zasadą winy mamy do czynienia np. w przypadku kolizji drogowej, gdy roszczącym jest kierowca drugiego pojazdu. Będzie ona miała również zastosowanie do kierujących pojazdami, jeśli dojdzie do wypadku.

W skrócie mówiąc kierowcy pojazdów odpowiadają względem siebie na zasadzie winy. Często jednak wykazanie winy nie jest prostą sprawą i zachodzi konieczność przeprowadzenia odpowiednich czynności przez właściwe organy ścigania. Dlatego też uzyskanie odszkodowania z OC sprawcy, może być uzależnione od przebiegu toczącego się postępowania karnego.

Zasada ryzyka

Wynika z art. 436 Kodeksu Cywilnego w myśl którego posiadacz pojazdu, odpowiada za wszelkie szkody wyrządzone w związku z ruchem pojazdu. Jest to znacznie surowsza forma odpowiedzialności, ponieważ do jej powstania nie jest konieczne wykazanie winy sprawcy. Odpowiedzialność ta jednak może zostać wyłączona przez tzw. przesłanki egzoneracyjne, co oznacza zaistnienie siły wyższej, bądź wyłączną winę osoby trzeciej.

Sprawca wypadku odpowiada na zasadzie ryzyka wobec poszkodowanych pasażerów lub w przypadku potrącenia przechodnia. Należy jednak pamiętać, że w przypadku wtargnięcia na jezdnię, pieszy może zostać uznany za wyłącznie winnego i uzyskanie odszkodowania z OC nie będzie w tym przypadku możliwe.

Kolizja, a wypadek – czym się różnią?

Wiele osób mówiąc o zdarzeniu drogowym, używa zamiennie nazw: wypadek i kolizja. Nazwy te nie są jednak tożsame. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego jakie są różnice, pomiędzy tymi dwoma zdarzeniami drogowymi i jakie to ma znaczenie, kiedy chcemy dochodzić odszkodowania.

O kolizji możemy mówić wtedy, kiedy żaden z uczestników zdarzenia nie doznał obrażeń ciała. Inaczej rzecz ujmując: kiedy w wyniku stłuczki, czy też uderzenia doszło jedynie do uszkodzenia pojazdu. Kolizja jest więc mniej groźnym zdarzeniem i swym znaczeniem obejmuje zazwyczaj drobne stłuczki. Wypadek drogowy jest zdarzeniem poważniejszym, o wypadku mówimy wtedy kiedy w wyniku zdarzenia, choćby jeden z uczestników doznał obrażeń ciała lub poniósł śmierć.

Powyższe rozróżnienie ma o tyle znaczenie, że inaczej postępujemy, kiedy doszło jedynie do kolizji, a inaczej gdy doszło do wypadku drogowego. Poniżej przedstawiono sposób postępowania dla obu rodzajów zdarzeń.

Jak uzyskać odszkodowanie gdy doszło do kolizji?

Po pierwsze: ustalenie sprawcy wypadku

Kolizja to zdarzenie drogowe podczas którego nikt nie poniósł obrażeń. W przypadku stłuczki czy zderzenia, najważniejszą kwestią jest ustalenie sprawcy.

W sytuacji bezspornej wystarczy spisać oświadczenie, w którym krótko opiszemy przebieg zdarzenia oraz wskażemy uczestników kolizji i ewentualnych świadków. W oświadczeniu należy podać marki pojazdów, ich nr rejestracyjne oraz nr polisy, konieczne jest również złożenie podpisu przez obydwu kierujących.

Oświadczenie to będzie potrzebne, aby uzyskać odszkodowanie z OC sprawcy kolizji. Jeśli masz wątpliwości, czy sprawca podał prawdziwy numer polisy, możesz go samodzielnie zweryfikować na stronie UFG, gdzie wystarczy wpisać datę zdarzenia oraz nr rejestracyjny pojazdu.

Przeczytaj również nasz artykuł: Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny – jak działa i czym jest UFG?.

Po drugie: zgłoszenie szkody

Jeśli chcemy uzyskać odszkodowanie z OC sprawcy, należy zgłosić szkodę do jego zakładu ubezpieczeń. Szkodę można zgłosić poprzez oficjalne pismo, drogą elektroniczną, a nawet telefonicznie. Najbardziej zalecaną formą jest jednak droga elektroniczna, znacznie przyspiesza ona proces likwidacji szkody, dodatkowo pozwala na załączenie dowodów np. w postaci zdjęć czy skanu oświadczenia. Wielu ubezpieczycieli prowadzi specjalne platformy za pomocą których możesz złożyć dokumenty, a nawet śledzić proces likwidacji.

Bezpośrednia Likwidacja Szkody

Istnieje również system BLS (bezpośrednia likwidacja szkody) dzięki któremu możesz zgłosić szkodę do swojego zakładu ubezpieczeń. Wypłaci Ci on odszkodowanie, a następnie samodzielnie rozliczy się z właściwym zakładem ubezpieczeń. Podkreślić jednak należy, że uzyskanie odszkodowania poprzez zgłoszenie zdarzenia za pomocą BLS, nie zawsze będzie możliwe. Przede wszystkim zarówno ubezpieczyciel sprawcy jak i poszkodowanego, muszą mieć aktywny system BLS, po drugie możliwość uzyskania odszkodowania tą drogą jest niestety ograniczona wysokością powstałej szkody.

UWAGA!
W zależności od zakładu ubezpieczeń wskazana wysokość szkody może się różnić, z pewnością nie uzyskamy jednak odszkodowania, jeśli szkoda przekracza wartość 5 000 zł.

Po trzecie: likwidacja szkody

Termin likwidacji szkody został uregulowany w art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2022.2277 t.j.).

Ubezpieczyciel jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania w ciągu 30 dni od dnia zgłoszenia szkody, aby przyspieszyć ten proces należy bez zbędnej zwłoki dostarczyć wszelkie dokumenty, które będą wykazywać zaistnienie szkody oraz jej wielkość. Proces likwidacji może maksymalnie przedłużyć się do 90 dni, chyba że ustalenie odpowiedzialności zależy od toczącego się postępowania karnego. Ponadto w ciągu 7 dni zakład ubezpieczeń powinien poinformować Cię o zarejestrowaniu szkody (ubezpieczyciel wskazuje Ci indywidualny numer, pod którym likwidacja jest prowadzona) oraz o dokumentach niezbędnych do likwidacji. Dokumentacja zdjęciowa często jest niewystarczająca, dlatego też ubezpieczyciel może zlecić oględziny przez rzeczoznawcę.

UWAGA!
Pamiętaj, że ubezpieczyciele nieraz zaniżają wypłacaną kwotę odszkodowania. Zawsze przysługuje Ci prawo do odwołania.

Jak uzyskać wyższe odszkodowanie z OC?

Przeanalizuj dokładnie kosztorys oraz decyzję wydaną w sprawie. Na poparcie swoich argumentów warto przedstawić kosztorys sporządzony przez własnego rzeczoznawcę, dokumenty wykazujące wartość pojazdu, dokumenty wykazujące stan pojazdu sprzed wypadku (często bowiem rzeczoznawca wyznaczony przez ubezpieczyciela, stwierdza że dane usterki istniały przed wypadkiem), możesz również przedstawić rachunki wykazujące posiadanie oryginalnych części zamiennych.

Jak uzyskać odszkodowanie z OC sprawcy wypadku?

Wypadek to zdarzenie drogowe, w którym choć jeden z uczestników doznał uszczerbku na zdrowiu lub poniósł śmierć. W tym przypadku odszkodowanie z OC, obejmuje szkody będące następstwem: uszczerbku na zdrowiu, rozstroju zdrowia, śmierci osoby bliskiej, a także utraty lub zniszczenia mienia. Wyrządzona szkoda obejmuje więc szereg daleko idących roszczeń.

W związku ze śmiercią osoby bliskiej przysługuje Ci prawo do:

• Zadośćuczynienia za śmierć członka rodziny.
• Zwrotu kosztów pogrzebu.
• Odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej.
• Renty.

W związku z doznanymi obrażeniami ciała przysługuje Ci roszczenie o:

• Odszkodowanie z OC za doznany uszczerbek na zdrowiu.
• Zwrot kosztów leczenia.
• Zwrot kosztów dojazdów (związanych z leczeniem).
• Pokrycie kosztów opieki.
• Utracony dochód.
• Rentę.

Ustalenie sprawcy

W przypadku, gdy jeden z uczestników zdarzenia drogowego poniósł śmierć lub doznał uszczerbku na zdrowiu, wezwanie policji jest obligatoryjne. Od organów ścigania możesz domagać się otrzymania notatki urzędowej z miejsca zdarzenia, w której będą zawarte informacje o przebiegu zdarzenia oraz dane uczestników. Organy ścigania są również zobowiązane do zabezpieczenia śladów oraz przeprowadzenia oględzin miejsca wypadków. Trzeba jednak pamiętać, że co do zasady wypadki są dużo poważniejszym zdarzeniem drogowym niż kolizja, tak więc sama notatka policyjna może nie być wystarczająca do wykazania odpowiedzialności ubezpieczyciela i uzyskania odszkodowania, przede wszystkim, gdy mamy do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie winy. Warto jednak nie czekać na zakończenie postępowania karnego, chociażby dlatego, żeby dostarczyć zawczasu ubezpieczycielowi dokumentację wykazującą rozmiar szkody.

Należy jednak podkreślić, że nie musi dojść do zderzenia dwóch pojazdów, aby pasażer mógł domagać się odszkodowania. Jeśli kierujący straci panowanie nad pojazdem i wyniku uderzenia doznasz obrażeń ciała, również przysługują Ci stosowne roszczenia. Oczywiście w tej sytuacji kierowcy nie będą przysługiwały żadne roszczenia, bowiem odszkodowanie z OC dla sprawcy nie jest możliwe do uzyskania – nawet jeśli wskutek nieuwagi, czy też niezamierzonego niedostosowania prędkości do panujących warunków wpadł w poślizg.

Zgłoszenie szkody

Tak, jak w przypadku kolizji, szkodę możesz zgłosić zarówno pisemnie jak i drogą elektroniczną. Pamiętaj tylko, że w przypadku szkód na osobie nie będzie możliwe skorzystanie z systemu BLS.

Przebieg likwidacji szkody

Ubezpieczyciel powinien poinformować Cię w ciągu 7 dni od zgłoszenia szkody jakie dokumenty będą wymagane dla przeprowadzenia procesu likwidacji. W przypadku śmierci osoby bliskiej z pewnością ubezpieczyciel poprosi o przedłożenie aktu zgonu oraz dokumentów wykazujących pokrewieństwo pomiędzy zmarłym, a roszczącym. Częstą praktyką jest również przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, bowiem roszczenie przysługuje jedynie najbliższym osobom.

Co prawda przepisy nie definiują wprost pojęcia „osoby bliskiej”, jednak w doktrynie dominuje pogląd iż chodzi o małżonka, dzieci, rodzeństwo oraz rodziców. Analiza orzeczeń sądowych pokazuje, że możliwe jest również uzyskanie zadośćuczynienia dla dziadków oraz wnuków osoby zmarłej, jeśli łączyła je wyjątkowo silna relacja. Jeśli chodzi o odszkodowanie, którego domagamy się w związku z doznanymi obrażeniami, to z pewnością konieczne będzie przedłożenie dokumentacji medycznej, jeśli dodatkowo domagamy się zwrotu kosztów leczenia, niezbędne będzie dostarczenie dowodów w postaci faktur i rachunków.

Ubezpieczyciel jest związany terminami ustawowymi, ma więc 30 dni na wypłatę kwoty bezspornej.

Czym jest kwota bezsporna?

Jest to część odszkodowania, która zostaje wypłacona po wykazaniu, iż odpowiedzialność ubezpieczyciela nie budzi wątpliwości. Odszkodowanie z OC dla pasażera w części bezspornej uzyskamy w ciągu 30 dni, bowiem mamy tu do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka, nie musimy więc wykazywać winy sprawcy. W przypadku gdy poszkodowanym jest kierujący, wypłata bezspornej kwoty odszkodowania może się przedłużyć do 90 dni, chyba że termin ten jest niemożliwy do dotrzymania ze względu na toczące się postępowanie karne. Nie oznacza to jednak, że musimy oczekiwać na wyrok sądu, najczęściej opinia biegłego od rekonstrukcji wypadków drogowych (sporządzana w postępowaniu przygotowawczym) jest wystarczającym dowodem winy. Pozostałą część odszkodowania stanowi kwota odpowiadająca rozmiarowi szkody. Należy tutaj zwrócić uwagę, że do wypłaty odszkodowania z OC za uszczerbek na zdrowiu, niezbędne będzie przedstawienie dokumentacji medycznej, a w przypadku poważniejszych obrażeń przeprowadzenie komisji lekarskiej. Podkreślić należy, że często proces leczenia bywa długotrwały, tak więc ciężko oszacować uszczerbek we wstępnej jego fazie.

Drugą kwestią jest przyczynienie się do powstania szkody. Zakłady Ubezpieczeń starają się ograniczyć swoją odpowiedzialność, w tym też celu często wskazują na przyczynienie się poszkodowanego i stosownie pomniejszają przyznane odszkodowanie. Ubezpieczyciele najczęściej powołują się na brak zapiętych pasów, czy świadome podróżowanie z nietrzeźwym kierowcą.

UWAGA!
W przypadku uzyskania niesatysfakcjonującej kwoty odszkodowania, przysługuje Ci prawo do odwołania oraz prawo do wystąpienia z roszczeniem na drogę sądową, o czym zapewne zakład ubezpieczeń Cię pouczy.

Podsumowanie

• Wysokość zadośćuczynienia czy odszkodowania, a także stopień przyczynienia nie wynikają wprost z przepisów prawa.
• W przypadku wątpliwości w kwestii wysokości uzyskanego świadczenia skonsultuj się z prawnikiem. On może ocenić na podstawie analizy orzeczeń sądowych oraz na bazie własnego doświadczenia, czy ubezpieczyciel nie zaniżył kwoty przyznanego odszkodowania.
• Masz prawo do wystąpienia ze swoim roszczeniem na drogę sądową. Kwoty uzyskane przed sądem często są dużo wyższe niż pierwotnie ustalone.